Nitrik Oksit (NOx) Nedir?

Beslenme |

 

Nitrik oksit, insan vücudunda doğal olarak üretilen bir moleküldür. İnsan sağlığının korunması ve sürdürülmesi için son derece önemlidir. Nitrik oksit molekülünün en önemli işlevi vazodilatasyondur, yani kan damarlarının iç kaslarını gevşeterek damarların genişlemesine ve dolaşımın artmasına neden olmaktır. Nitrik oksit üretimi genel sağlık için gereklidir çünkü kanın, besinlerin ve oksijenin vücudunuzun her yerine etkili ve verimli bir şekilde gitmesine izin verir. Dahası, bilimsel araştırmalarda sınırlı bir nitrik oksit üretme kapasitesinin kalp hastalığı, diyabet ve erektil disfonksiyon ile ilişkili olabileceği de vurgulanmıştır (1, 2). Nitrik oksidin bilinen bazı diğer sağlık yararları; sinir hücrelerinin aktivitesini arttırarak hafızayı güçlendirmesi, oluşabilecek tümörlere karşı koruma sağlaması, dayanıklılık ve güç gelişimidir.

 

Nitrik oksidin vücut tarafından üretildiği bilinse bile eksikliğini önlemek ve nitrik oksit oranını yükseltmek son derece kritik bir konudur. Nitrik oksit düzeyini geliştirmek için bazı gıdaları tüketmek akılcı olabilmektedir. Bu bağlamda, nitrik oksit düzeyi artışı için nitrat zengini gıdalar tüketilebilir.

Nitrat içeriği yüksek sebzeler şunları içerir (3):

• Kereviz
• Tere
• Marul
• Pancar kökü
• Ispanak
• Roka

 

Bu gıdalar tüketildiğinde nitrat içeriğinin, kalp sağlığı ve egzersiz performansı ile ilgili çok çeşitli sağlık yararları sağlayan nitrik okside dönüştürüldüğü bilinmektedir. Ayrıca, bir çok araştırmada, nitrat açısından zengin sebzeler tüketmenin kan basıncını bazı tansiyon ilaçları kadar düşürebileceği yönünde kanıtlar sunulmuştur (4,5,6,7). Bilimsel açıdan güçlü kanıt düzeyine sahip bazı araştırmalarda ise sporcularda egzersiz performansını iyileştirmek için özellikle pancardan elde edilen nitratların etkili olabileceği ifade edilmektedir (8,9,10). Nitrik oksit, kan dolaşımında hızla parçalanan kararsız bir moleküldür, bu nedenle sürekli yenilenmesi gerekmektedir (11). Nitrik oksit düzeyi stabilitesini artırmanın ve bozulmasını sınırlamanın en etkili yollarından biri de antioksidan yönünden zengin beslenme şekli takip etmektir. Bu iddianın altında yatan temel faktör ise antioksidanların nitrik oksidin kısa ömürlü olmasına katkıda bulunan serbest radikalleri nötralize etme potansiyelleri gösterilmiştir (12). Bahse konu bu antioksidanlar tüm gıdalarda bulunur, ancak özellikle meyveler (özellikle güneşte kurutulmuş), sebzeler (özellikle güneşte kurutulmuş), kabuklu yemişler, tohumlar ve tahıllar zengin antioksidan kaynaklarıdır.

 

C Vitamini: Vücudunuzun cilt, kemikler, tendonlar ve kıkırdak dahil olmak üzere bağ dokularının oluşturulmasına yardımcı olur. Ayrıca sinir hücrelerinin iletişim kurmasına yardımcı olan beyin kimyasallarını da üretebilirler (13).

E Vitamini: Hücreleri yaşlanmaya ve hastalığa katkıda bulunduğu düşünülen serbest radikallerin zararlı etkilerinden korumaya yardımcı olur. Dahası bağışıklık sistemini destekleme ve fonksiyonlarını sürdürmede önemli bir rol oynar (14,15).

Polifenoller: Kanser ve kardiyovasküler hastalık riskinin azalması da dahil olmak üzere çeşitli sağlık yararları ile ilişkili olabileceği düşünülmektedir (14).

Glutatyon: "Tüm antioksidanların annesi" olarak adlandırılan glutatyon, vücudunuzdaki her hücrenin ana antioksidanı ve detokslayıcısıdır (16).

 

Çeşitli diyet takviyeleri "nitrik oksit teşvik ediciler" olarak ifade edilmektedir. Temelde, bu takviyeler, nitrik oksit içermez, ancak vücudunuzda nitrik oksit oluşturmaya yardımcı olan bileşenleri içerirler. En sık kullanılan bileşenlerden ikisi de “L-arginin ve L-sitrulin'dir”. İlginç bir şekilde, L-arginin nitrik okside dönüştürüldüğünde, yan ürün olarak L-sitrulin üretilir . Üretilen bu L-sitrulin daha sonra L-arginin'e geri dönüştürülebilir ve vücudunuzun doğal nitrik oksit üretimini artırmak için kullanılabilir. Esasında, L-sitrulin, vücudunuzdaki L-arginin düzeylerini, L-arginin takviyesinin kendisinden daha fazla arttırma potansiyeline de sahiptir. Bu durumun rasyonel nedeni olarak L-argininin büyük bir yüzdesinin kan dolaşımına ulaşmadan parçalanması gösterilmiştir (17). Bu bağlamda, bilimsel araştırmalar incelendiğinde, nitrik oksit salgı düzeyinin artması aşağıdaki başlıklarla ilişkilendirilmiştir.

 

• Kas ağrısının minimize edilmesi (18,19)
• Yüksek kan basıncının düşürülmesi (20,21)
• Egzersiz performansının artması (22,23)
• Erektil fonksiyonların regülasyonu (24,25)
• Tip-2 diyabet riskinin minimize olması (26,27)

 

Sonuç olarak, sağlığı korumak ve sürdürmek, egzersiz ve spor performansını geliştirmek, hatta toparlanma süreçlerini optimize etmek için nitrik oksit düzeyi stabilitesi oldukça kritiktir. Nitrik oksit düzeyini arttırma potansiyeli olan takviyeleri incelemek ve satın almak için buraya tıklayabilirsiniz.

 

 

Referanslar

1. Król, M., & Kepinska, M. (2020). Human Nitric Oxide Synthase-Its Functions, Polymorphisms, and Inhibitors in the Context of Inflammation, Diabetes and Cardiovascular Diseases. International journal of molecular sciences, 22(1), 56. https://doi.org/10.3390/ijms22010056
2. Sooriyamoorthy T, Leslie SW. Erectile Dysfunction. [Updated 2022 Nov 28]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-.
3. Hord NG, Tang Y, Bryan NS. Food sources of nitrates and nitrites: the physiologic context for potential health benefits. Am J Clin Nutr. 2009 Jul;90(1):1-10. doi: 10.3945/ajcn.2008.27131. Epub 2009 May 13. PMID: 19439460.
4. Siervo M, Lara J, Ogbonmwan I, Mathers JC. Inorganic nitrate and beetroot juice supplementation reduces blood pressure in adults: a systematic review and meta-analysis. J Nutr. 2013 Jun;143(6):818-26. doi: 10.3945/jn.112.170233. Epub 2013 Apr 17. PMID: 23596162.
5. Borgi, L., Muraki, I., Satija, A., Willett, W. C., Rimm, E. B., & Forman, J. P. (2016). Fruit and Vegetable Consumption and the Incidence of Hypertension in Three Prospective Cohort Studies. Hypertension (Dallas, Tex. : 1979), 67(2), 288–293. https://doi.org/10.1161/HYPERTENSIONAHA.115.06497
6. Bahadoran Z, Mirmiran P, Kabir A, Azizi F, Ghasemi A. The Nitrate-Independent Blood Pressure-Lowering Effect of Beetroot Juice: A Systematic Review and Meta-Analysis. Adv Nutr. 2017 Nov 15;8(6):830-838. doi: 10.3945/an.117.016717. Erratum in: Adv Nutr. 2018 May 1;9(3):274. PMID: 29141968; PMCID: PMC5683004.
7. Lara J, Ashor AW, Oggioni C, Ahluwalia A, Mathers JC, Siervo M. Effects of inorganic nitrate and beetroot supplementation on endothelial function: a systematic review and meta-analysis. Eur J Nutr. 2016 Mar;55(2):451-459. doi: 10.1007/s00394-015-0872-7. Epub 2015 Mar 13. PMID: 25764393.
8. Hoon MW, Johnson NA, Chapman PG, Burke LM. The effect of nitrate supplementation on exercise performance in healthy individuals: a systematic review and meta-analysis. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2013 Oct;23(5):522-32. doi: 10.1123/ijsnem.23.5.522. Epub 2013 Apr 9. PMID: 23580439.
9. McMahon NF, Leveritt MD, Pavey TG. The Effect of Dietary Nitrate Supplementation on Endurance Exercise Performance in Healthy Adults: A Systematic Review and Meta-Analysis. Sports Med. 2017 Apr;47(4):735-756. doi: 10.1007/s40279-016-0617-7. PMID: 27600147.
10. Campos HO, Drummond LR, Rodrigues QT, Machado FSM, Pires W, Wanner SP, Coimbra CC. Nitrate supplementation improves physical performance specifically in non-athletes during prolonged open-ended tests: a systematic review and meta-analysis. Br J Nutr. 2018 Mar;119(6):636-657. doi: 10.1017/S0007114518000132. PMID: 29553034.
11. Kelm, M. (1999). Nitric oxide metabolism and breakdown. Biochimica et Biophysica Acta (BBA)-Bioenergetics, 1411(2-3), 273-289.
12. Lubos, E., Handy, D. E., & Loscalzo, J. (2008). Role of oxidative stress and nitric oxide in atherothrombosis. Frontiers in bioscience : a journal and virtual library, 13, 5323–5344. https://doi.org/10.2741/3084
13. Figueroa-Méndez, R., & Rivas-Arancibia, S. (2015). Vitamin C in Health and Disease: Its Role in the Metabolism of Cells and Redox State in the Brain. Frontiers in physiology, 6, 397. https://doi.org/10.3389/fphys.2015.00397
14. Vauzour, D., Rodriguez-Mateos, A., Corona, G., Oruna-Concha, M. J., & Spencer, J. P. (2010). Polyphenols and human health: prevention of disease and mechanisms of action. Nutrients, 2(11), 1106–1131. https://doi.org/10.3390/nu2111106
15. Rizvi, S., Raza, S. T., Ahmed, F., Ahmad, A., Abbas, S., & Mahdi, F. (2014). The role of vitamin e in human health and some diseases. Sultan Qaboos University medical journal, 14(2), e157–e165.
16. Teskey G, Abrahem R, Cao R, Gyurjian K, Islamoglu H, Lucero M, Martinez A, Paredes E, Salaiz O, Robinson B, Venketaraman V. Glutathione as a Marker for Human Disease. Adv Clin Chem. 2018;87:141-159. doi: 10.1016/bs.acc.2018.07.004. Epub 2018 Aug 23. PMID: 30342710.
17. Castillo L, Chapman TE, Yu YM, Ajami A, Burke JF, Young VR. Dietary arginine uptake by the splanchnic region in adult humans. Am J Physiol. 1993 Oct;265(4 Pt 1):E532-9. doi: 10.1152/ajpendo.1993.265.4.E532. PMID: 8238326.
18. Lewis PB, Ruby D, Bush-Joseph CA. Muscle soreness and delayed-onset muscle soreness. Clin Sports Med. 2012 Apr;31(2):255-62. doi: 10.1016/j.csm.2011.09.009. Epub 2011 Nov 23. PMID: 22341015.
19. Takeda K, Machida M, Kohara A, Omi N, Takemasa T. Effects of citrulline supplementation on fatigue and exercise performance in mice. J Nutr Sci Vitaminol (Tokyo). 2011;57(3):246-50. doi: 10.3177/jnsv.57.246. PMID: 21908948.
20. Hermann M, Flammer A, Lüscher TF. Nitric oxide in hypertension. J Clin Hypertens (Greenwich). 2006 Dec;8(12 Suppl 4):17-29. doi: 10.1111/j.1524-6175.2006.06032.x. PMID: 17170603; PMCID: PMC8109558.
21. Walsh T, Donnelly T, Lyons D. Impaired endothelial nitric oxide bioavailability: a common link between aging, hypertension, and atherogenesis? J Am Geriatr Soc. 2009 Jan;57(1):140-5. doi: 10.1111/j.1532-5415.2008.02051.x. Epub 2008 Nov 14. PMID: 19054194.
22. McMahon NF, Leveritt MD, Pavey TG. The Effect of Dietary Nitrate Supplementation on Endurance Exercise Performance in Healthy Adults: A Systematic Review and Meta-Analysis. Sports Med. 2017 Apr;47(4):735-756. doi: 10.1007/s40279-016-0617-7. PMID: 27600147.
23. Hoon MW, Johnson NA, Chapman PG, Burke LM. The effect of nitrate supplementation on exercise performance in healthy individuals: a systematic review and meta-analysis. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2013 Oct;23(5):522-32. doi: 10.1123/ijsnem.23.5.522. Epub 2013 Apr 9. PMID: 23580439.
24. Barassi A, Corsi Romanelli MM, Pezzilli R, Damele CA, Vaccalluzzo L, Goi G, Papini N, Colpi GM, Massaccesi L, Melzi d'Eril GV. Levels of l-arginine and l-citrulline in patients with erectile dysfunction of different etiology. Andrology. 2017 Mar;5(2):256-261. doi: 10.1111/andr.12293. Epub 2017 Feb 8. PMID: 28178400.
25. Cormio L, De Siati M, Lorusso F, Selvaggio O, Mirabella L, Sanguedolce F, Carrieri G. Oral L-citrulline supplementation improves erection hardness in men with mild erectile dysfunction. Urology. 2011 Jan;77(1):119-22. doi: 10.1016/j.urology.2010.08.028. PMID: 21195829.
26. Piatti, P., Monti, L. D., Valsecchi, G., Magni, F., Setola, E., Marchesi, F., ... & Alberti, K. G. M. (2001). Long-term oral L-arginine administration improves peripheral and hepatic insulin sensitivity in type 2 diabetic patients. Diabetes care, 24(5), 875-880.
27. Monti LD, Setola E, Lucotti PC, Marrocco-Trischitta MM, Comola M, Galluccio E, Poggi A, Mammì S, Catapano AL, Comi G, Chiesa R, Bosi E, Piatti PM. Effect of a long-term oral l-arginine supplementation on glucose metabolism: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Diabetes Obes Metab. 2012 Oct;14(10):893-900. doi: 10.1111/j.1463-1326.2012.01615.x. Epub 2012 May 21. PMID: 22553931.